Bugün insanların ne kadar paraya sahip olduğunu anlamak çok kolay. Milyarderler halka açık şirketlerden hisse senedi satın alıyor. Nerede evleri olduğu belli, kaç süper otomobile sahip oldukları biliniyor ve buradan yapılan bir hesap ile servetleri ortaya çıkıyor. Bugünün koşullarında baktığımız zaman dünyanın en zengin insanı 200 milyar doları aşkın serveti ile Elon Musk.

Fakat tarihi kaynaklarda geriye gittiğimizde bu miktar onu dünyanın en zengin insanı yapmıyor. Kağıt banknot kullanılan tarihte daha önce kimsenin Musk kadar parası olmasa da kendisi gelmiş geçmiş en zengin insan değil.

National Geopraphic’e göre dünyada bugüne kadar yaşamış en zengin insanlardan biri Mali Kralı I. Musa. 1312-1337 yılları arasında yaşamış olan Mansa Musa, bugünkü Mali sınırlarından çok daha geniş bir coğrafyaya hükmediyordu. O günlerde Mali Krallığı, Senegal, Burkina Faso, Gambia, Gine, Nijer, Nijerya, Çad ve Moritanya’yı da sınırlarına almaktaydı.

I.Musa, kendisinden önceki II. Ebu Bekir’in denizde kaybolmasından sonra tahta geçti. I. Musa tahta geçmeden önce de Mali İmparatorluğu oldukça zengindi ancak onun ticaret yolları sayesinde bu servet katlandı.

Heinrich Barth’ın Mali Timbuktu çizimi (1858)

TUZ VE ALTIN YOLLARI GELİŞTİRDİ

Özellikle tuz ve altın için geliştirdiği yollar dikkat çekerken, imparatorlukta onun döneminde fildişi ticareti de altın dönemini geçirdi.

Mansa Musa’nın kayda alınan imparatorluk dışına ilk seyahati, 1324 yılında Mekke’ye hac ibadetini gerçekleştirdiği sırada yaşandı. Mısırlı tarih yazıcıları binlerce insanla birlikte seyahat ettiğini, kervanındaki her bir devenin üzerinde ise 130 kilogramı aşkın altın bulunduğunu belirttiler (Bazı kaynaklarda bu ziyareti 12 bini köle ve 60 bin kişilik bir kafile ile yaptığı anlatılır). Mansa Musa hakkındaki en önemli tarihi kayıtlar ise El-Umari ve İbn-i Haldun tarafından tutulmuş.

Mansa Musa’nın Mısır ziyaretinde, Mısır sultanına verdiği altın miktarından dolayı Mısır’da 12 yıl boyunca altın fiyatlarının düştüğü belirtiliyor. I. Musa’nın ünü Batı’da da yayılmaktaydı. 1337 yılında İspanyol haritacılar tarafından hazırlanan haritalarda (Catalan Atlas) Batı Afrika’nın üzerine İmparator Musa çizilmiş ve elinde bir altın asa tutmuş şekilde görülür.

Catalan Atlas’tan sonra Musa bütün dünyada zenginlikle anılan bir figür oldu. I. Musa hacdan döndükten sonra topraklarında pek çok cami yaptırdı. 14. yüzyılda Timbuktu önemli İslam merkezlerinden biri oldu.

Hac ziyareti sırasında, Musa’nın 20’li yaşlarında tahta geçtiğini söylediği ve 24 şehri fethettiğini anlattığı ifade ediliyor. I. Musa’nın hac yolunda gördüğü her durumu olmayan insana bir altın sikke verdiği de belirtilmekte.

Dulcert (1339) Haritası’nda Mansa Musa.

DÖNÜŞ YOLU ZOR OLDU

Musa, Mekke’ye vardığı zaman hac ibadetini gerçekleştiren kafilesi ile Türk hacılar arasında da bir gerginlik çıktığı, kralın kılıçlar konuşmadan bu gerginliği durdurduğu iddia edilir. Hac’dan dönüşte I. Musa’nın kafilesindeki pek çok kişi soğuktan yolda hayatını kaybeder. Hatta öyle bir dönem gelir ki yanlarında getirdikleri para biter, yolda satın aldıkları eşyaları satmak zorunda kalırlar.

Mimariye düşkünlüğüyle bilinen imparator, Endülüs’ten ve Kahire’den pek çok ustayı Mali topraklarına getirmiş. Timbuktu’daki Sankore Üniversitesi onun zamanında pek çok ünlü matematikçi ve astronom ile doluymuş.

Mansa Musa’nın 1332-1337 yılları arasında vefat ettiği tahmin ediliyor. Bugün pek çok kaynak Musa’nın servetine yakın bir servetin 21. yüzyılda görülmediğini yazıyor. 400 milyar doların üzerinde tutarlar ortada dolaşmakta. Tarihçi Hadrien Collet böyle bir servetin hesaplanamayacağını aktarıyor. Kimi kaynaklara göre, neden bu kadar altını olduğu sorusuna ‘Ülkemde altın bitkileri var’ diyerek yanıt veriyormuş.

Bugün Mansa Musa’nın ismine popüler kültürde de referanslar verildiğini görmek mümkün. Civilization IV oyununda kendisi tasvir ediliyor. Aynı zamanda ABD’li rapçi Anderson Paak’ın Mansa Musa isimli bir şarkısı bulunuyor.

Kaynaklar: National Geographic, History, African Dominion: A New History of Empire in Early and Medieval West Africa, Kriptokoin.com